Günümüzde akıllı telefonlar hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Eğitimden iş hayatına, sosyal ilişkilerden günlük iletişime kadar pek çok alanda akıllı telefonlar büyük bir rol oynuyor. Bu teknolojik devrimden en çok etkilenen gruplardan biri ise çocuklar. Peki, çocukların akıllı telefon kullanımı hangi faktörlere bağlı? Aile ortamı, ebeveynlerin teknoloji kullanımı ve dijital okuryazarlık bu süreçte nasıl bir rol oynuyor? Dijital okuryazarlık neyi ifade ediyor? İşte bu soruların cevapları hemen devamında…
Dijital Okuryazarlık
Dijital okuryazarlık, bireylerin dijital teknolojileri bilinçli, etkili ve güvenli bir şekilde kullanabilme becerisidir. Bu, doğru ve güvenilir bilgiye erişme, sahte veya yanıltıcı içerikleri ayırt etme, çevrimiçi gizlilik ve kişisel veri güvenliğini koruma, sosyal medya ve diğer dijital platformlarda etik bir şekilde iletişim kurma, dijital ortamda içerik üretme ve dijital araçları kullanarak teknik sorunları çözme gibi yetkinlikleri kapsar. Günümüzde hem bireysel hem de toplumsal açıdan bilinçli teknoloji kullanımını teşvik eden dijital okuryazarlık, özellikle çocuklar için internetin risklerine karşı farkındalık kazandırarak onların dijital dünyada sorumlu bir şekilde hareket etmelerini sağlamak açısından büyük önem taşır.
Aile Ortamı ve Çocukların Teknoloji Kullanımı
Çocukların dijital dünyaya adım attığı ilk yer genellikle ev ortamıdır. Araştırmalara göre, ebeveynlerin teknoloji kullanımı çocukların dijital alışkanlıklarını şekillendiren en büyük faktörlerden biridir. Ebeveynler, çocuklarının akıllı telefon kullanımına sık sık sınırlar koyarken, kendi internet alışkanlıklarının çocukları tarafından taklit edildiğini fark etmeyebilirler.
Ebeveynlerin Teknoloji Kullanımının Etkisi
Çocuklar, gözlem yoluyla öğrenme eğilimindedir. Ebeveynlerin aşırı telefon kullanımı, dikkatsiz internet alışkanlıkları veya sosyal medya bağımlılığı, çocukların da benzer davranışlar geliştirmesine yol açabilir. Özellikle sosyal medya kullanım alışkanlıkları, çocukların çevrimiçi dünyada nasıl hareket edeceğini belirleyen önemli bir etkendir.
Ebeveyn Tarzları ve Dijital Denetim
Ebeveynlerin çocuklarıyla olan iletişimi ve onlara sağladıkları rehberlik, dijital okuryazarlık seviyelerini büyük ölçüde etkiler. Araştırmalar, ebeveynlerin farklı denetim stratejileri kullandığını gösteriyor:
Aktif Aracılık: Ebeveynler, çocuklarıyla internet kullanımı hakkında konuşarak ve rehberlik ederek bilinçli bir kullanım sağlamaya çalışırlar
Kısıtlayıcı Aracılık: Ebeveynler, çocuklarının internet erişimini zaman ve içerik açısından sınırlandırır.
Teknik Filtreleme: Teknolojik araçlar kullanarak çocukların erişebileceği içerikleri sınırlandırırlar.
Geriye Dönük Kontrol: Çocukların çevrimiçi aktivitelerini sonradan inceleyerek izleme yaparlar.
Yapılan araştırmalar, aktif aracılığın en etkili yöntem olduğunu ve çocukların bilinçli bir internet kullanıcısı olmasını sağladığını ortaya koymaktadır.
Dijital Okuryazarlık: Sadece Çocuklar İçin Değil, Ebeveynler İçin de Önemli!
Çocukların dijital okuryazarlık seviyesinin yüksek olması için sadece onların eğitilmesi yeterli değildir. Ebeveynlerin de temel dijital becerilere sahip olması ve güvenli internet kullanımı konusunda bilgi sahibi olması gereklidir. Ancak, araştırmalara göre birçok ebeveyn, çocuklarının dijital dünyada karşılaşabileceği riskler konusunda yeterince bilinçli değil.
Akıllı Telefonların Çocuklar Üzerindeki Etkileri
Akıllı telefonlar, çocuklara bilgiye erişim, sosyalleşme ve eğlence gibi birçok avantaj sunarken, bazı riskleri de beraberinde getirir:
Aşırı Ekran Süresi: Fazla telefon kullanımı, çocuklarda dikkat eksikliği, uyku problemleri ve sosyal izolasyona yol açabilir.
Siber Zorbalık: Çevrimiçi platformlarda zorbalık vakaları giderek artıyor ve çocuklar bu tür tehditlere maruz kalabiliyor.
Kimlik Hırsızlığı ve Güvenlik Riskleri: Çocuklar, internet üzerinden kişisel bilgilerini paylaşma konusunda bilinçsiz olabilirler.
Bu tür olumsuz etkilerin önüne geçebilmek için ebeveynlerin çocuklarını bilinçlendirmesi ve dijital dünyada rehberlik etmesi büyük önem taşır.
Sonuç: Teknolojiyi Bilinçli Kullanmak
Çocukların akıllı telefonları nasıl kullandığı, büyük ölçüde ebeveynlerinin dijital alışkanlıklarına bağlıdır. Bu nedenle ebeveynler, kendi teknoloji kullanımlarını gözden geçirmeli ve çocuklarına iyi bir dijital rol model olmalıdır. Aynı zamanda, aile içinde dijital okuryazarlık bilinci oluşturmak, çocukların güvenli ve bilinçli bir şekilde dijital dünyada yer almalarını sağlamak için en önemli adımdır.
Teknoloji, bilinçli kullanıldığında büyük fırsatlar sunar. Önemli olan, bu fırsatları değerlendirirken riskleri en aza indirecek bir denge kurmaktır. Dijital dünyada ebeveynlerin rehberliği, çocukların güvenli ve sağlıklı bir internet deneyimi yaşamasını sağlayacaktır.
Yazan: Psikolog Aysu Öner
KAYNAKÇA:
Terras, M. M., & Ramsay, J. (2016). Family digital literacy practices and children’s mobile phone use. Frontiers in psychology, 7, 1957.
