Dürtüsellik, kişinin düşünmeden, ani ve kontrolsüz bir şekilde hareket etmesi olarak tanımlanabilir. Dürtüsellik hem çocuklarda hem de yetişkinlerde farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Dürtüsel davranışlar genellikle anlık haz arayışı, sabırsızlık ve sonuçlarını düşünmeden yapılan hareketlerle kendini gösterir. Bu kişilerde tepkiyi geciktirmede, yenilik arayışında ve hazzı ertelemede yetersizlik vardır.
Dürtüsel Davranış Örnekleri
- Sosyal Ortamlarda Dürtüsellik
- Başkalarının sözünü kesmek, laf atmak ya da konuşmaları bölmek
- Sıraya girmekte zorlanmak, sabırsızlanmak, bekleyememek
- Bir konu hakkında düşünmeden hızlıca ve uygunsuz yorum yapmak
- Mizah ya da eleştiriyi düşünmeden, kontrolsüzce dile getirmek
- Ani öfke patlamaları yaşamak ve sonrasında pişman olmak
- Duygusal Dürtüsellik
- Duygularını anında ve yoğun bir şekilde dışa vurmak (örneğin, küçük bir şey için aşırı sinirlenmek ya da üzülmek)
- Hissettiği duyguyu düzenlemekte zorlanmak (örneğin, bir tartışma sırasında sakinleşememek)
- Küçük olaylara aşırı tepki vermek
- Karşısındaki insanın duygularını yeterince hesaba katmadan hareket etmek
- Alışveriş ve Para Kullanımı ile İlgili Dürtüsellik
- Ani ve gereksiz alışverişler yapmak, ihtiyacı olmayan şeyleri satın almak
- Bütçe yapamamak veya yapmasına rağmen uymamak
- Parayı biriktirmekte veya yönetmekte zorlanmak
- Sonradan pişman olacağı maddi kararları hızla almak
- Yeme ve Sağlıkla İlgili Dürtüsellik
- Aç olup olmadığını düşünmeden yemek yemek (aşırı yemek yeme, duygusal açlık)
- Dengesiz beslenmek, yemek konusunda kontrol sağlayamamak
- Sağlık açısından zararlı alışkanlıkları kontrol etmekte zorlanmak (örneğin, sigara, alkol, şekerli yiyecekler tüketimini kontrol edememek)
- İş ve Günlük Hayatla İlgili Dürtüsellik
- Görevler arasında sık sık geçiş yapmak ve bir işi tamamlamadan başka bir işe atlamak
- İş yerinde veya okulda aceleyle hareket edip hatalar yapmak
- Plan yapmadan hareket etmek, sonuçlarını düşünmeden karar almak
- İşleri ertelemek ya da aniden motivasyon kaybı yaşamak
- Teknoloji ve Ekran Kullanımı ile İlgili Dürtüsellik
- Sosyal medyada gereğinden fazla vakit geçirmek, anlık olarak bildirimlere cevap vermek
- Telefonu elden bırakamamak, sürekli yeni şeyler izlemek ya da okumak
- Oyun oynarken ya da dizi izlerken zamanın nasıl geçtiğini fark edememek
- Uyku saatinden ödün vererek ekran başında fazla vakit geçirmek
- Risk Alma ve Tehlikeli Davranışlar
- Aniden hız yapmak, trafik kurallarına dikkat etmemek
- Düşünmeden riskli aktiviteler yapmak (örneğin, tehlikeli bir spora hazırlıksız girişmek)
- Bir tartışmada aşırı sert tepki vermek, fiziksel ya da sözlü olarak zarar vermeye yaklaşmak
Dürtüsel davranışlar kişiden kişiye değişir ve herkes zaman zaman dürtüsel olabilir. Ancak bu tür davranışlar kişinin günlük yaşamını, ilişkilerini veya iş hayatını olumsuz etkiliyorsa, üzerinde çalışılması gereken bir konu olabilir.
